گزارش رویداد اعلام نیازهای فناورانه آتش‌نشانی تهران
طی این رویداد که در تاریخ ۲۱ خرداد ماه ۹۸ همزمان با هشتمین نمایشگاه بین‌المللی نوآوری و فناوری Inotex2019 و در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران با حضور جمع زیادی از فناوران، نمایندگان شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها برگزار گردید، برخی از نیازهای فناورانه سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران تشریح گردید.
دکتر مرضیه شاهوردی مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی دو طرح مهم در حوزه آتش‌نشانی در صندوق نوآوری و شکوفایی شامل مخازن کامپوزیتی (تولید رنگ‌ها و پوشش‌های ضد حریق) و سامانه هوشمندسازی نمونه شهری بیان کرد.
در ادامه مهندس مهدی داوری دولت‌آبادی (مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی) گفت از سال ۱۳۰۷ اولین پایگاه آتش‌نشانی تهران تأسیس شد که مسئولیت اصلی آن مقابله با حوادث در شهر تهران است. سرعت تغییرات در عصر جدید زیاد شده و توسعه مسیر خودش را در شهر و جامعه ادامه خواهد داد. ولی نکته اینجاست که آیا آتش‌نشانی قدرت مقابله با این رویدادها را دارد یا خیر؟ وظیفه مهم دیگری که آتش‌نشانی به‌عهده دارد ایمنی شهر در مقابل آتش‌سوزی است. یکی از معضلات شهر تهران کشف دیرهنگام حریق‌هاست. علاوه بر این، باید گفت که اکثر تجهیزات آتش‌نشانی وارداتی است. همچنین پایش ایمنی ساختمان‌ها یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های آتش‌نشانی می‌باشد.
ساختمان‌ها به سه دسته ساختمانهای با خطر پذیری بالا، ساختمانهای با خطر پذیری متوسط و ساختمانهای با خطر پذیری پایین تقسیم می‌شوند که دسته اول جزء اولویت‌های آتش‌نشانی است. همینطور لازم به ذکر است که میزان ناایمنی با میزان تأثیرگذاری عملیات نسبت معکوس دارند؛ هر چقدر ایمنی کمتر باشد، تأثیرگذاری عملیات پایین‌تر است.
طبق اعلام دکتر غلامی سرپرست معاونت طرح و برنامه سازمان آتش‌نشانی، این سازمان تقاضا دارد همراه ایده‌هایی که برای رفع چالش‌های آتش‌نشانی ارائه می‌شوند یک مدل کسب و کار نیز طراحی شود. علاوه بر این که به دنبال رفع چالش‌ها و نیازهایمان بوده، قطع به یقین به دنبال این هستیم که هزینه‌های ایمنی شهر را به حداقل برسانیم. فعالیت‌های آتش‌نشانی در یک تقسیم‌بندی کلان به دو حوزه کاری مقابله و پیشگیری تقسیم می‌شود. وظیفه اصلی سازمان آتش‌نشانی تهران این است که با هر نوع حریق با حادثه‌ای که رخ دهد در کمترین زمان با ارائه بهترین سرویس مقابله کند و آن را برطرف سازد و آسیب‌های مربوط به آن حادثه را به کمترین میزان ممکن برساند.
همچنین برای آن که میزان مقابله با حوادث به حداقل خود برسد، برنامه ما در قالب مقوله پیشگیری متمرکز شده است. شهر تهران با تقسیم‌بندی شهرداری تهران ۲۲ منطقه را داراست که با توجه به پتانسیل‌های موجود در آتش‌نشانی، تهران به ۸ منطقه عملیاتی تقسیم می‌شود و هر منطقه عملیاتی آتش‌نشانی معادل سه منطقه شهرداری است. ۱۳۱ ایستگاه در گستره شهر تهران وجود دارد که ما در واقع با در نظر گرفتن حریم شهر تهران حدود ۱۳۰۰ کیلومترمربع را پوشش می‌دهیم. همچنین حدود ۴۹۴ دستگاه خودروی عملیاتی وجود دارد که از این خودروها ۳۵۶ خودرو سنگین عملیاتی و ۲۱ دستگاه ویژه می‌باشند. حدود ۵۲۰۰ نفر پرسنل در سازمان وجود دارد که ۴۸۹۰ نفر از آن‌ها پرسنل عملیاتی می‌باشند.
در شهر تهران ما در سال ۱۳۹۷ حدود ۱۳۶۰۰۰۰ تماس با مرکز عملیاتی داشتیم که از این میان چیزی حدود ۷۰۰۰۰ عملیات وجود داشته است. در اینجا نکته مهمی قابل تأمل است؛ اختلاف زیادی با تماسهای با مرکز عملیاتی و تعداد عملیات‌هایی که برای آن تیم اعزام می‌کنیم وجود دارد. چهار دقیقه و ۱۳ ثانیه میانگین رسیدن مأمورین ما به محل اطفاء حریق می‌باشد. حوادث پرتکرار شامل پنج حادثه تصادفات، نشت مایعات (بنزین، گازوئیل و …)، نشت گاز، اجسام معلق و در حال سقوط و آب‌گرفتگی است. یکی دیگر از معضلات ما ایمنی ساختمان‌ها است.
در خصوص آموزشها، آموزش‌های مختلفی وجود دارد که بیشترین آن‌ها مهارتی و تخصصی هستند. به عنوان مثال خودروهای ویژه‌ای که برای سازمان خریداری کردیم حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیارد تومان هزینه دارند و از دوستان انتظار می‌رود، آموزشها به گونه‌ای باشد که کمترین آسیب به تجهیزات گران‌قیمت آتش‌نشانی وارد شود. چند صد نوع حادثه در شهر تهران شناسایی شده که طبیعتاً با توجه به نوع حادثه، آتش‌نشان‌ها می‌باید آموزش‌های لازم را برای چگونگی مقابله با آن ببینند. با توجه به اینکه مشخص نیست یک حادثه در چه زمان و در کجای شهر تهران اتفاق می‌افتد، در نتیجه ما نمی‌توانیم چندین نفر را با آموزش چند تکنولوژی خاص به محل حادثه بفرستیم و امیدوار باشیم که حتماً آن فرد و یا افراد پاسخگوی مناسبی برای حادثه مربوطه باشند.
از این لحاظ همانطور که اشاره شد ما ۱۳۰ واحد آتش‌نشانی داریم که در قالب سه شیفت کار می‌کنند. با یک حساب سرانگشتی مشخص می‌شود که ۳۹۰ شیفت، شیفت عملیاتی داریم که اگر بخواهیم ضریب اطمینان خود را بالا ببریم حداقل ۲ نفر از هر شیفت را می‌باید آموزش دهیم که در مجموع حدود ۷۸۰ نفر را آموزش را شامل خواهد شد. این آموزشها حالت پویا دارند که به تعداد ورود هر فناوری به منزل ما نیاز است که آموزش مربوط به آن به پرسنل آتش‌نشانی ارائه شود؛ چرا که حادثه‌آفرین خواهد بود (به‌عنوان مثال چرخ گوشت). از این رو نیاز است که ما روزانه پرسنل خود را فراخوان کرده و به آن‌ها آموزش دهیم که این امر، کار بسیار مشکلی است.
بطور نسبی، یک آتش‌نشان که وارد سازمان آتش‌نشانی می‌شود تا وقتی که بازنشست شود؛ به‌طور متوسط ۱۳۰۰۰ ساعت آموزش می‌بیند. نرم‌افزارهای آموزشی و گیمفیکیشن‌ها می‌توانند به ما کمک کنند که حجم آموزشها را بالا ببریم. از طرفی برای آموزش اطفاء حریق به پرسنل آتش‌نشانی، نیاز است که مقداری چوب و مواد نفتی سوزانده شود تا آن فرد به تمرین بپردازد که این کار متأسفانه به محیط‌زیست آسیب می‌رساند. قاعدتاً بهتر است که با نرم‌افزارهای موجود کار آن را انجام دهد و نهایتاً یا یک‌بار تمرین با مواد واقعی، وارد گروه عملیاتی شود. همچنین نرم‌افزارهای گیمفیکیشن می‌تواند به ما کمک کند که قدرت تصمیم‌گیری فرماندهان و کارکنان آتش‌نشانی افزایش یابد. هر چقدر ذهن فرد آتش‌نشان در حوادث مختلف پویا باشد و با حوادث مختلف در گیمفیکیشن‌ها روبرو شده باشد، می‌تواند در هنگام حادثه تصمیمات صحیح‌تری را بگیرد.
در ادامه دکتر هلالی معاونت احتماعی و فرهنگی سازمان آتش‌نشانی مواردی را ارائه نمود. معضل اول عدم مسئولیت‌پذیری مردم بوده، متاسفانه همه به‌دنبال حقوق خود هستند و هیچ کسی به دنبال تکلیف شهروندی خویش نیست. همچنین عدم مطالبه‌گری مردم که در ادامه بدان اشاره خواهد شد. مردم برای هر چیزی مطالبه‌گری می‌کنند اما مطالبه‌گری ایمنی نیستند.
طبق بررسی مهمترین راهکار در حال حاضر نهادینه کردن فرهنگ ایمنی در جامعه است. برای این کار روش‌های مختلفی وجود دارد. یکی اصلاح قوانین و چهارچوب‌هاست که این مسئله بحث خاص خودش را می‌طلبد و دیگری استفاده از پتانسیل شهروندان است. قطعاً اولین گام، آگاه‌سازی مردم در مسائل ایمنی است. چه خطراتی آن‌ها را تهدید می‌کند. چه چالشهایی وجود دارد و آن‌ها خبر ندارند. یکی از فاکتورهای مهم، آگاه‌سازی آموزش است. سوال اینجاست که چه چیزی باید آموزش داده شود؟ به چه کسانی باید آموزش بدهیم؟ چگونه باید آموزش بدهیم که اثربخش باشد؟ آیا وسایل آموزشی مثل شبیه‌سازها، انیمیشن، بروشور برای همه افراد مناسب است؟ یا برای قشری باید به تناسب آن نوع وسیله آموزشی تعیین شود؟ یا اینکه به‌عنوان مثال آیا منطقه ۵ شهرداری و منطقه ۷ می‌باید یکسان آموزش داده شوند یا به فراخور نیازهای منطقه، نوع آموزش متفاوت خواهد بود؟ چه کار کنیم که مردم پای کار بیایند؟
چالش اصلی سازمان آتش‌نشانی این است که مردم در مباحث ایمنی و آگاه‌سازی مشارکت نمی‌کنند. مردم نسبت به مسائل ایمنی مشارکت‌پذیر نیستند. چه‌کار کنیم که مردم نسبت به مسائل ایمنی احساس نیاز کنند؟ و در انتها به دنبال این هستیم که راهکاری را بدست آوریم که مسئولین ایمنی را نیز بتوانیم نسبت به مسائل ایمنی حساس کنیم که بتوانند به ما کمک کنند. تلفات از حوادث حریق، حدود ۳ درصد از کل حوادثِ موجود است.
در ایمنی شهری، مبحث ایمنی را به دو بخش تقسیم می‌شود: ایمنی داخل ساختمان (Indoor) و ایمنی خارج از ساختمان (Outdoor). ما می‌بینیم که به دلایل خیلی ساده و پیش و پا افتاده، سالیانه حدود ۸۰۰ نفر از شهروندان عزیز، جان خود را از دست می‌دهند و نزدیک ۱۰ تا ۱۵ برابر این عدد، دچار مصدومیت جدی و قابل توجه می‌شوند. در صورتی که خیلی راحت و به‌سادگی می‌توانیم افراد جامعه را با این مسائل آشنا کنیم. ما معمولاً هیچ‌گاه تصور نمی‌کنیم که آتش، خانه ما را احاطه کند و نتوانیم خود و خانواده خود را از آن نجات دهیم. به هر حال می‌توانیم امر پیشگیری را از طریق اینترنت درون‌سازمانی انجام دهیم. در بخش قبل از حادثه، مبحث فرهنگ قرار دارد که همکاران راجع به آن توضیحات خود را ارائه نمودند ولی در بحث حوادث خیلی از عوامل فیزیکی و مهندسی باعث می‌شود که این اتفاقات وقوع پیدا کنند و به راحتی افراد جامعه دچار حادثه شوند، بی‌آنکه خودشان کوچکترین تقصیری داشته باشند. پروژه‌ای که در ساخت‌وساز انجام می‌شود، از نظر ما دارای چهار فاز طراحی، انتخاب مصالح، اجرا و نگهداری است. متأسفانه در ایران چون کنترل درستی بر روی کالاها وجود ندارد، بلافاصله نسخه تقلبی (Fake) یک کالای مرغوب ساخته می‌شود که این امر مسأله حادثه‌ساز و خطرناکی است. به صورت جمع‌بندی عناوین نیازها به شرح زیر می‌باشد.
- بکارگیری شبیه‌سازهای سخت افزاری، نرم‌افزاری و واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) در ارائه آموزش‌های تخصصی (مهارتی) به پرسنل آتش‌نشان.
- استفاده ازGamification (بازی‌وارسازی) در ارائه آموزش‌های تخصصی (غیرمهارتی) به پرسنل آتش‌نشانی.
- توسعه سطح نفوذ و اثربخشی آموزش‌های شهروندی ایمنی و آتش‌نشانی.
- جمع‌سپاری شناسایی ناایمنی‌های سطح شهر تهران به شهروندان.
- تأیید اصالت کالاهای حوزه ایمنی مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی موجود در بازار.
نقش اینترنت اشیا در چالشهایی مانند ابرازهای تأیید اصالت کالاهای حوزه ایمنی مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی موجود در بازار، توسعه سیستمهای مدیریت هوشمند برای پنج حادثه پرتکرار (تصادفات، نشت مایعات ، نشت گاز، اجسام معلق و در حال سقوط و آب‌گرفتگی) و کنترل هوشمند ایمنی ساختمان و کمک به پیشگیری و مدیریت بحران می‌باشد. علاوه بر این دسته بندی و مدیریت آنلاین ساختمانهای با خطر پذیری بالا به صورت داشبود مدیریتی یکی دیگر از کاربردهای اینترنت اشیا می‌باشد. مدیریت بهینه تماسهای ورودی عملیاتی و کاهش زمان رسیدن به محل حادثه و مدیریت داراییها و تجهیزات با سیستمهای ردیابی و مکان‌یابی نمونه‌هایی از بهره‌گیری از فناوریهای هوشمند می‌باشد.